In 2023 treden nieuwe maatregelen in werking om het gebruik van plastic wegwerpbekers en -voedselverpakkingen te verminderen. Zo wordt voor de volgende eenmalige kunststof verpakkingen per 5 januari 2023 een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) ingevoerd:

• Eenpersoons voedselverpakkingen, zoals on-the-fgo verpakkingen en saladeschaaltjes.
• Zakjes en wikkels waar direct uit gegeten kan worden, zoals wikkels van snoeprepen.
• Drankverpakkingen van maximaal 3 liter.
• Drinkbekers.
• Lichte kunststof draagtassen.

Door dit Besluit moet een onderneming die deze eenmalige kunststof verpakkingen op de markt brengt, ook de extra kosten dekken van het opruimen van zwerfafval. Bovendien moet de onderneming specifieke bewustmakingscampagnes opzetten over herbruikbare alternatieven voor de verpakkingen en de effecten van zwerfafval.

Per 1 juli 2023 gelden verder de volgende maatregelen:

• Eenmalige bekers en verpakkingen mogen niet meer gratis worden verstrekt.
• Verkopers zijn verplicht om hun klant een herbruikbaar alternatief aan te bieden.
• Het is – onder bepaalde restricties – toegestaan dat klanten zelf een verpakking meenemen.

De maatregelen komen voort uit de Single Use Plastics-richtlijn (SUP). Het doel van deze maatregelen is om het gebruik van eenmalige kunststof bekers en voedselverpakkingen in 2026 met veertig procent te verminderen ten opzichte van 2022.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat publiceerde eind 2022 het zogenoemde Afwegingskader met beslisbomen, definities en voorbeelden voor voedselverpakkingen, zakjes en wikkels, drinkbekers en drankverpakkingen. Raadpleeg voor meer informatie de dossierpagina over de SUP-richtlijn en/of de Tijdlijn wet- en regelgeving voor verpakkingen van het KIDV.

De Europese Commissie publiceerde op 30 november 2022 haar voorstel voor de Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR). Hierin worden nieuwe maatregelen aangekondigd om hergebruik en recycling van verpakkingen te stimuleren en een einde te maken aan verspilling van verpakkingen

De PPWR wordt de opvolger van de Europese verpakkingsrichtlijn (Packaging and Packaging Waste Directive, 1994) en alle updates daarvan. Dit was een richtlijn, die de lidstaten op hun eigen manier in nationale wetgeving hebben omgezet (in Nederland: het Besluit beheer verpakkingen). De PPWR is een verordening. Als die wordt aangenomen, is het een Europese wet die in alle EU-landen dan meteen van kracht is. Dit betekent een gelijk speelveld voor alle lidstaten.

De Europese Commissie, de Europese Raad en het Europees Parlement onderhandelen de komende tijd over de aangekondigde maatregelen. Het voorstel bevat véél gedetailleerde aanwijzingen, die nog verder moeten worden uitgewerkt. Als de onderhandelingen (trilogen) voorspoedig verlopen, dan kan de PPWR naar verwachting in 2024 definitief van kracht worden.

In de PPWR is veel aandacht voor het gebruik van gerecycled content in nieuwe verpakkingen én voor herbruikbare/navulbare verpakkingen. Ook verschaft de Europese Commissie duidelijkheid aan de industrie en consumenten over biogebaseerde, composteerbare en biologisch afbreekbare kunststoffen; er wordt aangegeven voor welke toepassingen dergelijke kunststoffen echt milieuvriendelijk zijn en hoe zij moeten worden ontworpen, verwijderd en gerecycleerd.

Zie verder de Tijdlijn wet- en regelgeving voor verpakkingen van het KIDV.

Na een tussentijdse evaluatie van de Raamovereenkomst in 2017, maakten de Vereniging Nederlandse Gemeenten en het Afvalfonds Verpakkingen nieuwe afspraken om het systeem voor de inzameling en verwerking van huishoudelijk kunststof verpakkingsafval te vereenvoudigen, verduidelijken én verbeteren. Doel hiervan is om hogere recyclingpercentages te behalen én om de kwaliteit van recycling op een hoger niveau te brengen. Deze afspraken zijn vastgelegd in de zogenoemde Ketenovereenkomst Verpakkingen 2020-2029. Deze overeenkomst kan tevens worden beschouwd als opvolger van de tweede Raamovereenkomst Verpakkingen, die tot eind 2022 liep.

Platform Ketenoptimalisatie

Eén van de gemaakte afspraken is dat de VNG en het Afvalfonds samen het Platform Ketenoptimalisatie vormen (PKO). Het PKO monitort en evalueert de afspraken van de Ketenovereenkomst, past periodiek de bijlagen van de overeenkomst aan en stelt het Uitvoerings- en monitoringprotocol vast. Besluiten van het PKO zijn bindend voor het Afvalfonds, de VNG en individuele gemeenten. PKO-besluiten en andere relevante informatie voor gemeenten worden gepubliceerd op de website van het PKO.

Op 21 februari 2019 ondertekenden meer dan zeventig partijen vrijwillig het Plastic Pact NL. Hierin spraken bedrijven, milieu- en maatschappelijke organisaties met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat af om de kunststofketen te vereenvoudigen en te sluiten.

De doelen van het Plastic Pact NL zijn in het kort gezegd: minder gebruik van plastic, meer gebruik van recyclaat en 100 procent recyclebaarheid in 2025. Dit moet resulteren in 20 procent minder volume plastic (in kg) ten opzichte van het totale volume op de markt gebrachte producten (ten opzichte van het gebruik in 2017).

Zie ook de website van het Plastic Pact.

Tot de ondertekenaars behoren onder meer levensmiddelenbedrijven, supermarkten, festivals, cateraars, producenten, verpakkers en ook afvalbedrijven, die vooral voor voldoende sorteer- en (hoogwaardige) recyclingcapaciteit moeten zorgen.

Europees Plastics Pact

Op 6 maart 2020 zetten meer dan negentig bedrijven, organisaties en overheden hun handtekening onder het Europees Plastics Pact. Een van de doelstellingen is dat over vijf jaar al het plastic, dat we dagelijks gebruiken, recyclebaar, herbruikbaar of composteerbaar is.

De Europese richtlijn met wetgeving op het gebied van verpakkingen en verpakkingsafval (Richtlijn 94/62/EG, 1994) wordt in Nederland wettelijk vastgelegd met de regeling Besluit beheer verpakkingen en papier en karton. Om invulling te geven aan het Besluit wordt in 2007 door het verpakkend bedrijfsleven, het toenmalige ministerie van Verkeer en Waterstaat en de VNG de eerste Raamovereenkomst Verpakkingen gesloten. In 2013 wordt de tweede Raamovereenkomst afgesloten voor de periode 2013-2022. Om de afspraken uit de tweede Raamovereenkomst een wettelijk kader te geven, vaardigde het ministerie in 2015 een nieuw Besluit beheer Verpakkingen uit.

Naast deze regelgeving worden ook programma’s (VANG) en convenanten (zoals het Papiervezelconvenant VNG-PRN) opgesteld. Die beogen eveneens producten – en dus ook verpakkingen – een plaats te geven in de circulaire economie. Een overzicht van relevante wet- en regelgeving, programma’s en andere afspraken staat in de tijdlijn Wet- en regelgeving voor verpakkingen, die het KIDV heeft opgesteld.